MALI OČNI RAZGOVORI: Da li ste čuli za senilnu makularnu degeneraciju?

Za kampanju piše: Prof dr Milka Mavija

Šta je senilna degeneracija makule  i kako nastaje ovo oboljenje?

Senilna makularna degeneracija je oboljenje makule, tj. žute mrlje. Makula je tačka jasnog vida, odnosno posebno mjesto na očnom dnu čiji je promjer samo 1,5 mm, a debljina svega 0,25 mm. Impresivna je činjenica da je ovako mala tačka na očnom dnu zaslužna za naš jasan centralni vid, za dobar vid na daljinu i na blizinu, za čitanje, za raspoznavanje boja, za razlikovanje finih detalja u maksimalnoj rezoluciji, ukratko za potpuno uživanje u svemu što nas okružuje.

Senilna, staračka degeneracija makule je jedno od najčešćih oboljenja makule koja se obično dešava kod osoba starijih od 50 godina, mada se može javiti i ranije. Nastaje kao posljedica cjelokupnog procesa starenja ljudskog organizma i nagomilavanja otpadnih produkata metabolizma koji oštećuju čepiće – fotoreceptorske ćelije u makuli.

Ko najčešće oboljeva od senilne makularne degenracije?

Veoma često senilna makularna degeneracija je nasljedna, nešto češće obolijevaju žene, osobe svijetle puti, svijetle kose i očiju, gojazne osobe, osobe sa hiperlipidemijom, naročito osobe koje fizički nisu dovoljno aktivne, pušači i osobe izložene ultraljubičastom zračenju bez zaštite.

Koji su simptomi ovog oboljenja?

Senilna degeneracija makule nije bolna, zahvata oba oka, ali su promjene obično izraženije na jednom oku. Pacijenti osjećaju da im je vid nejasan i zamagljen na daljinu i na blizinu, a naročito prilikom čitanja, da im se krive slova i da im se ispred oka u centralnom dijelu vidnog polja pojavljuje siva mrlja. Naočale sa korekcionim staklima im ne pomažu. U poodmaklim fazama bolesti centralna vidna oštrina može biti toliko loša da pacijentu onemogućava uobičajene životne aktivnosti, upravljanje motornim vozilom, gledanje TV, kućanske poslove, pa čak i raspoznavanje crta lica osobe smještene neposredno ispred pacijenta, pa takvi pacijenti u svakodnevnom životu zavise od tuđe njege i pomoći. Ipak, ovi pacijenti gotovo nikad ne oslijepe u potpunosti, jer im je periferni vid očuvan.

Koja su dva osnovna oblika ovog oboljenja?

Postoje dva osnovna oblika senilne makularne degeneracije: suvi i vlažni oblik.

Suvi ili atrofični oblik senilne makularne degeneracije je češći oblik, koji sporije napreduje i koji obično dovodi do manjeg i blažeg oštećenja centralnog vida. Karakteriše se istanjenjem i atrofijom makule, stvaranjem žućkastih depozita u makuli, oštećenjem čepića i postepenim smanjenjem centralne vidne oštrine. Liječi se upotrebom multivitaminskih suplemenata sa luteinom i zeaksantinom. Ovaj oblik se treba redovno oftalmološki pratiti (makar jednom godišnje), uz upotrebu savremenih dijagnostičkih aparata i kamera (angiografija očnog dna i skener makule - OCT1, kako bi se na vrijeme otkrio prelazak u teži oblik senilne degeneracije makule.

Vlažni ili eksudativni oblik senilne makularne degeneracije je značajno teži oblik, koji brže napreduje i dešava se kod oko 10 % oboljelih. Ova forma degeneracije dovodi do izraženijeg smanjenja centralne vidne oštrine na daljinu i na blizinu. Kod ovog oblika bolesti dolazi do nastajanja novih patoloških krvnih sudova koji urastaju u nježno i osjetljivo tkivo makule. Zidovi ovih krvnih sudova su veoma tanki i fragilni, pa lako pucaju, zbog čega dolazi do propuštanja krvi i tečnosti, odumiranja čepića, krvarenja i otoka u makuli. Tokom vremena u makuli se stvara ožiljno tkivo i tada nastaju nepopravljiva oštećenja centralnog vida, koja ponekad toliko napreduju da pacijenta osuđuju na tuđu njegu i pomoć. U liječenju ove vlažne forme senilne degeneracije makule poslednjih godina uspješno se primjenjuju odgovarajući lijekovi – inhibitori angiogeneze, koji zaustavljaju proces stvaranja patoloških novih krvnih sudova. Ovi lijekovi se koriste u vidu tzv. intravitrealnih injekcija koje se ubrizgavaju u oko, tačnije u prostor staklastog tijela koje se nalazi ispred same makule. Intravitrealne injekcije se apliciraju u oko u sterilnim uslovima operacionih sala, u lokalnoj anesteziji, pod kontrolom operacionog mikroskopa i nisu bolne. Primjenjuju se obično jednom mjesečno sve dok ne dođe do zaustavljanja razvoja novih krvnih sudova u makuli i do povlačenja otoka i krvarenja iz makule. Proces liječenja makule se prati na redovnim oftalmološkim kontrolama sa detaljnim pregledima očnog dna i obaveznim OCT skeniranjem makule.

Šta prema Vašem mišljenju trebamo svi znati o ovom oboljenju?

Veoma je važno da svi pacijenti poslije 40. godine života obavljaju redovne preventivne godišnje oftalmološke preglede sa širenjem zjenica i detaljnim pregledom očnog dna, kako bi se na vrijeme dijagnostikovale sve promjene i oboljenja oka koja mogu dovesti do sljepila. Pravovremenim otkrivanjem i liječenjem senilne makularne degeneracije može se očuvati kvalitetan vid i u poodmaklim godinama života.

1 optička koherentna tomografija, engl. Optical Coherence Tomography, OCT – jednostavna, brza i bezbolna slikovna metoda za veoma precizno skeniranje i praćenje promjena u makuli

Prof. dr Milka Mavija je specijalista oftalmolog – retinolog, načelnik je Klinike za očne bolesti UKC RS; te redovni profesor oftalmologije i šef Katedre za oftalmologiju na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci. Predsjednik je Udruženja oftalmologa Republike Srpske.

Rođena je u Banjaluci, gdje je 1992. godine završila Medicinski fakultet,  a 1998. godine specijalizaciju iz oftalmologije, te postdiplomski studij. Godine 2004.  na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci odbranila je magistarsku tezu, a 2009. godine doktorsku disertaciju, te je 2010. godine birana u zvanje docenta, 2015. godine u zvanje vanrednog profesora, a 2020. godine u zvanje redovnog profesora na Katedri za oftalmologiju Medicinskog fakulteta Univerziteta u Banjaluci.

Uža specijalnost profesorke Mavije su oboljenja očnog dna, oblast medikal retine. Bavi se savremenom dijagnostikom oboljenja retine, makule, očnog živca (optička koherentna tomografija (OCT), OCT-angiografija, kontrastne metode angiografije, autofluorescencija očnog dna idr.) u cilju egzaktne evaluacije, liječenja i praćenja urođenih i stečenih oboljenja očnog dna kod odraslih pacijenata i kod djece, kao što su distrofije i degeneracije makule i retine, dijabetička retinopatija i druga oboljenja oka u sistemskim oboljenjima, oboljenja krvnih sudova očnog dna, inflamatorna i druga oboljenja makule, oboljenja očnog nerva, tumori oka i dr.

U svakodnevnom radu primjenjuje najsavremenije metode liječenja oboljenja mrežnjače (laser fotokoagulacija, mikropulsni laserski tretmani makule, intravitrealni inhibitori angiogeneze - anti VEGF terapija i dr.).

Stručna usavršavanja iz oblasti medikal retine obavljala je na brojnim univerzitetskim klinikama u regionu i Evropi, te u Seulu (Južna Koreja), kao i na brojnim edukacijama evropskih i svjetskih kongresa. Kao predavač po pozivu širom regiona održava brojne edukativne radionice i kurseve iz savremene dijagnostike i liječenja bolesti retine za mlade oftalmologe. Pod mentorstvom prof. Mavije specijalizaciju iz oftalmologije do sada je završilo 40 mladih oftalmologa Republike Srpske, kao i četiri magistra medicinskih nauka i četiri doktora medicinskih nauka u BiH.

Prof. dr Milka Mavija je autor i koautor više od 100 objavljenih naučnih i stručnih radova. Autor je dvije naučne monografije: „Dijabetički makularni edem“ i „Dijabetička retinopatija- faktori rizika“; te koautor dvije stručne monografije: „Senilna degeneracija makule” i „Okluzivne vaskularne bolesti retine”. Koautor je tri univerzitetska udžbenika oftalmologije koja se koriste u nastavi na Medicinskom i Stomatološkom fakultetu u Beogradu, te na Fakultetu za specijalnu edukaciju Univerziteta u Beogradu: „Bolesti retine- dijagnostika i terapija”; „Osnovne dijagnostičke metode u oftalmologiji“ i „Oftalmologija- odabrana poglavlja i prikaz interesantnih slučajeva”.

M-BA-00001059